RhB 1:87: De treinen

Rijden op dienstregeling

De RhB-dienstregeling van 1990 als voorbeeld voor de modelbaan.

Op mijn modelbaan wilde ik zo veel mogelijk de sfeer van 1990 op het station Filisur vasthouden. De treinen waren daarom samengesteld naar het voorbeeld uit 1990 en reden volgens een dienstregeling die afgeleid is van het werkelijke voorbeeld. Ik laat hier zien hoe dat is gedaan en hoe dat er op de modelbaan uit zag. In de films op de pagina: de-4-films kunt u de treinen ook werkelijk zien rijden!

Eerst over de opzet van mijn modelbaan. Ik heb gekozen voor het "hondebot-ontwerp", een spoorbaan tussen twee keerlussen. In beide keerlussen was een niet zichtbaar station aangelegd: een schaduwstation. Op het zichtbare gedeelte lag het station naar voorbeeld van Filisur. Filisur ligt in werkelijkheid tussen de kruisingsstations "Alvaneu" en "Stugl/Stuls". Ik heb de schaduwstations daar naar vernoemd. Treinen reden van het ene naar het andere schaduwstation en kruisten elkaar in het schaduwstation of in Filisur. Verder reden er pendeltreinen tussen Filisur en het derde schaduwstation "Wiesen". Op het computerscherm zag dat er zo uit (aanklikken voor een leesbaar beeld):

In de twee grote schaduwstations stonden in totaal acht treinen klaar, twee sneltreinen, de Glacier Express, de Bernina Express, twee goederentreinen, een Gmp en een museumtrein. Op het zijlijntje naar Wiesen pendelden twee treinen. Op het plaatje is van die pendeltreinen alleen de 501 aanwezig.

Het "hondebot-ontwerp" had één nadeel: de treinsamenstelling bleef onveranderd. In werkelijkheid hadden de reizigerstreinen een vaste samenstelling waarbij eerste klas rijtuigen altijd aan de zijde Chur zaten. Dat was op mijn modelbaan dus alleen maar in één richting het geval. Bij mijn twee sneltreinen was één de loc aan de eerste klas rijtuigen gekoppeld en bij de andere aan de bagagewagen aan de andere kant van de trein. Bij elke treinkruising stonden daardoor dezelfde wagens naast elkaar.

De dienstregeling van de RhB had in de jaren negentig al een Taktfahrplan, elk uur dezelfde trein. De dienstregeling werd toen nog met de hand in een grafiek op papier getekend. In deze grafiek stond de tijd in de horizontale as getekend, de spoorlijn in de verticale as. Bij de enkelsporige lijn waren de treinen voor beide richtingen in dezelfde grafiek opgenomen. De treinen richting St. Moritz schuin naar beneden, richting Chur schuin naar boven. Waar de lijnen elkaar kruisten moest op de baan een kruisingsmogelijkheid zijn. De treindienstleider had de actuele grafiek op zijn bureau en had daarmee een goed overzicht om te zien waar hij, indien nodig, kon ingrijpen.

Bij de Rhätische Bahn was in de negentiger jaren de grafische dienstregeling voor liefhebbers te koop in de stationskiosk. Ik had deze niet bewaard maar kon hem later van iemand overnemen. Ik heb voor mijn dienstregeling het interessantste ochtenduur uitgekozen en liet daar om heen al mijn treinen rijden. Dat was de tijd rond 10:00 uur wanneer Bernina Express 501 en Glacier Express 909 doorkwamen. Ook de GmP 4538 kwam door of bleef vaak enige tijd staan. De Bernina Express 501 is leidend geworden in mijn dienstregeling. De vertrektijd in Filisur in de ochtend is overgenomen: .50. De trein kruiste de 909 en de 534 in ondergeschikte stations, dus ook in model!

Natuurlijk konden alle acht treinen op de hoofdlijn niet geloofwaardig binnen 1 uur zowel heen als terug rijden. Daarom waren de vaste rijwegen in het programma Koploper verdeeld over twee uur. Er was sprake van een ochtenduur en daarna een middaguur waarin alles weer terug reed. Mijn dienstregeling voor het ochtenduur was zo veel mogelijk van het voorbeeld afgeleid (schema aanklikken voor leesbare vergroting):

Het "ochtenduur"

Glacier Express 909 komt het eerst door en kruist, geheel volgens RhB plan, later in Alvaneu de omhoog rijdende Bernina Express. Daarna komt de kruising van twee sneltreinen gevolgd door de GmP 4538. Twee goederentreinen en (eventueel) een museumtrein maken het uur compleet. Natuurlijk komt uit de richting Davos ook de pendel 125 welke later weer als 134 vertrekt.

Het "middaguur"

"In de middag" keert alles weer terug. Ook hier was de Bernina Express (trein 500, Filisur Vertrek .53) leidend. De treinkruising van de sneltreinen in Stugl/Stuls is ook "volgens het boekje".

Op mijn baan kruisten deze treinen door de trein in het schaduwstation eerst naar de keerlus te laten rijden en daar te laten wachten tot dat de tegenligger binnen was.

Het computerprogramma Koploper liet de treinen netjes op tijd rijden. Daarbij werd niet de werkelijke tijd gebruikt, maar een tijd die alleen in het programma door liep. Ik kon op elk moment het programma onderbreken en de treinenloop ging weer verder als ik het programma aanzette. Tijdens het programma kon ik ook zelf treinen laten rijden.

De volgende foto's tonen de treinen uit het ochtenduur:

.35 Glacier Express 909 (St. Moritz - Chur - Brig - Zermatt) Vertrek .38